Seks bez zabezpieczenia z partnerem o nieznanym statusie serologicznym to niewątpliwie zachowanie ryzykowne. Jednak moralizowanie i tworzenie barier w postaci zakazów i oceny zamyka dyskusję i w rzeczywistości nie prowadzi do zmian społecznych. Skuteczniejszym podejściem w tego typu działaniach profilaktycznych jest tzw. podejście w nurcie harm reduction- redukcji szkód. Idei tej przyświeca cel by nie oceniać, nie moralizować tylko edukować jak można minimalizować zagrożenia.
Praktycznymi działaniami profilaktycznymi funkcjonujących w ramach tego nurtu są działania streetworkingowe czyli skierowane do konkretnej zagrożonej grupy. Najbardziej znane przez działania skierowane do osób uzależnionych (darmowe, czyste strzykawki), czy praca z pracownikami seksualnymi lub bezdomnymi. Obecnie działania te są nieco rozszerzone i skierowane do ogółu społeczeństwa, nie tylko sprecyzowanych grup (chociaż takie działania również dalej są praktykowane). Są nimi tzw. działania out reach (ang. wyjście – sięganie – poza – do) czyli np. partyworking. Akcje profilaktyczne są prowadzone w miejscach spotkań prywatnych dużych grup ludzi- imprezach masowych: klubach, dyskotekach, festiwalach. Podczas działań partyworkingowych i streetworkingowych podejmowane mogą być działania profilaktyczno-edukacyjne. Są nimi rozmowy edukacyjne z zakresu mi. bezpiecznych zachowań seksualnych, oraz bezpieczniejszym używaniu substancji psychoaktywnych (których zażywanie może łączyć się z ryzykownymi praktykami seksualnymi), rozdawanie materiałów edukacyjnych lub profilaktycznych np. prezerwatyw do różnych technik seksualnych, broszur i ulotek.
O tym jak ważna jest profilaktyka i edukacja mogą wskazywać statystyki między innymi zachorowań na choroby przenoszone drogą płciową. W 2017 r. zanotowano w Polsce 2,1 tys. przypadków zachorowań na choroby weneryczne. Jest to tendencja wzrostowa. Jako skrajny przykład może posłużyć kiła, której zachorowalność wzrosła przez ostatnie 10 lat aż dwukrotnie! Niestety w kontekście edukacji seksualnej, jedyny dokument prawny regulujący ta kwestię (Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży) nie wspomina nic na temat profilaktyki związanej z chorobami przenoszonymi drogą płciową. A jak pokazują badania w kraje gdzie profesjonalnie przeprowadzana jest edukacja odnotowują spadek występowania chorób i infekcji przenoszonych droga płciową w tym spadek zakażeń wirusem HIV. Kolejną ważną kwestią związana z profilaktyką chorób przenoszonych drogą płciową takich jak wirus HIV, HCV, kiła jest to jak szybko choroba zostanie zdiagnozowana. Trudność polega na tym, że wiele chorób daje o sobie znać na długi czas po zakażeniu, często objawiając się już nieodwracalnymi i trwałymi powikłaniami zdrowotnymi- np. zespołem nabytego niedoboru odporności (AIDS) w przypadku wirusa HIV czy np. uszkodzenia układu nerwowego w przypadku późnego stadium kiły. Wiele osób żyje nawet kilkanaście lat nieświadomie będąc nosicielem chorób wenerycznych zakażając innych i nieświadomie pogarszając swój stan zdrowia. Z tego powodu tak ważne jest to by regularnie się badać. W społeczeństwie utarł się stereotyp dotyczący osób zakażonych chorobami przenoszonymi droga płciową jako osób prowadzących bogate życie seksualne i narażających się na wiele zachowań ryzykownych. Jednak prawda jest taka, że wystarczy nawet jeden partner/partnerka seksualny, który wcześniej również miał tylko jednego partnera/partnerkę, który był zakażony- w takiej sytuacji łańcuchowo zakażeni są wszyscy. Dodatkowo równie fałszywe może być przekonanie, że można zakazić się chorobami przenoszonymi drogą płciowa tylko przez stosunek seksualny. Niestety w np. w przypadku HCV wystarczy kontakt z niesterylnym sprzętem u tatuatora, kosmetyczki czy nawet stomatologa. Kiłą można zarazić się nawet przez pocałunek a w przypadku HPV czy wszy łonowych wystarczy korzystanie z tego samego ręcznika czy bielizny.
Do zbadania się może motywować fakt, iż w większości większych polskich miast można anonimowo, bez skierowania, bezpłatnie, pod opieką profesjonalistów (lekarzy oraz psychologów) przebadać się w kierunku HIV, kiły i HCV. Wyniki badań często są gotowe nawet tego samego dnia. Dobrym pomysłem może być wspólne wybranie się na badania z np. nowym partnerem przed rozpoczęciem współżycia. Pozwoli to uniknąć niepewności i być może wręcz pozytywnie wpłynie na związek.
Adresy do miejsc gdzie można przebadać się anonimowo i za darmo na terenie Warszawy:
- Chmielna 4
- Jagiellońska 34
- Aleja Jana Pawła II 45 a (15 min. od CPP)
- Nugat 3
Źródła:
https://aids.gov.pl/pkd/
https://www.rpo.gov.pl/pl/content/rpo-mity-na-temat-edukacji-seksualnej-w-szkolach
https://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19930170078/U/D19930078Lj.pdf
Autor: Dominika Płachetka